Masumiyet (Suçsuzluk) Karinesi ve Lekelenmeme Hakkı Nedir?
Masumiyet karinesi, suçluluğu mahkeme kararıyla sabit oluncaya kadar herkesin masum kabul edildiği karineye masumiyet karinesi denir.
Temel bir insan hakkı olarak kabul edilir ve yetkili makamlar somut ve kesin olan delillerle ispata ulaşamadığı sürece ilgili kişinin haksız fiilin faili olarak görülmesi engellenip kişinin suçsuz olduğu kabul edilmelidir. Anayasanın 15. maddesine göre savaş seferberlik ve olağanüstü halde dahi suçluluğu mahkeme kararı ile saptanıncaya kadar kimsenin suçlu sayılamayacağı vurgulanmaktadır. Olağanüstü hallerde dahi sınırlandırılmayacak haklar arasında yer almıştır.
Masumiyet karinesi Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 6.maddesinin 2. fıkrasında yer almaktadır. Buna göre “Bir suç ile itham edilen herkes, suçluluğu yasal olarak sabit oluncaya kadar masum sayılır” denilerek masumiyet karinesinin ne kadar önemli bir ilke olduğu ortaya konmuştur. Türk hukukunda ise Anayasanın 38. madddesinin 4. fıkrasında yer alır; “Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar, kimse suçlu sayılamaz”.
Masumiyet (suçsuzluk) karinesi ile ilgili olarak birbirine bağlı olan haklardan biri de kuşkusuz lekelenmeme hakkıdır. Lekelenmeme hakkı, suç şüphesi altında olmayan kişiler hakkında soruşturma ve yargılama yapılamamasının sonucudur. Lehe yahut aleyhe delil toplamaksızın deliller şüpheliye isnat edilen suç ile ilişkilendirilmeden hazırlanan bir iddianame, şüphesiz ki şüphelinin adil yargılanma hakkını ihlal edecektir. Bireylerin haksız yere sanık sıfatına sokulması ve ağır aksak işleyen yargı sisteminde belki uzun yıllar boyu sürecek bir yargılanma sürecine dahil edilmesi psikolojik bir travma olacaktır.
Masumiyet karinesi ve lekelenmeme hakkının temelinde insan haysiyeti ve insan onuru yer alır. Masumiyet karinesi basın ve yayın organlarını da yakından ilgilendiren bir ilkedir. Demokrasinin bekçisi olan gazetecilerin yaptıkları haberlerin sınırlarının ne olması gerektiği, kişilerin onur ve saygınlığının zedelenmemesine yönelik önem göstermeleri gerekmektedir.