Anonim şirket, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız mal varlığıyla sorumlu bulunan şirkettir. Pay sahipleri, sadece taahhüt etmiş oldukları sermaye paylarıyla ve şirkete karşı sorumludur.
Anonim Şirketlerde Temsil Nedir?
Anonim şirketlerde temsil şirketin adına yapılan işlemlerle şirketin hak ve borç sahibi yapılması demektir. Anonim şirket yönetim kurulu tarafından yönetilir ve temsil edilir. Anonim şirketin yönetim kurulu tarafından temsil edileceğine ilişkin ilk düzenleme Türk Ticaret Kanunu m.365/1.
Anonim şirket, yönetim kurulu tarafından yönetilir ve temsil olunur. Kanundaki istisnai hükümler saklıdır.
TTK M.365/1
Yine m.370/1’de temsil yetkisinin çift imza ile kullanılması koşuluyla yönetim kuruluna ait olduğu belirtilmiştir. Genel kural anonim şirketin temsilinde görevli ve yetkili organ yönetim kuruludur. Bununla birlikte m.365/1’de kanundaki istisnaların saklı olduğu da belirtilmiştir. Örneğin;
- Tasfiye aşamasında şirketi tasfiye memurları temsil eder.
- Kuruluştan sonraki devralmada temsil yetkisi GK’a aittir. (m.356)
- YK üyelerine karşı dava açıldığında şirketi kayyım temsil eder.
- Temsil yetkisinin devri durumunda da yine şirketi YK değil devir edilen kişiler yönetir.
Temsil Yetkisinin Kullanılma Şekli
Kural olarak yönetim kurulu üyesi olan herkesin temsil yetkisine sahip olmasıdır. Ancak her üyenin temsil yetkisine sahip olması istenmeyebilir bu durumda temsil yetkisine sahip olunması istenen üyelerin isimleri esas sözleşmeye yazılır ve tescil edilir.
Esas sözleşmede bu yönde bir düzenleme yoksa her bir üye temsil yetkisine sahiptir ve bunlar sahip oldukları temsil yetkisini çift imza yoluyla kullanabilirler. Yani yapılan bir işlemle şirketin bağlanması için temsil yetkisine sahip 2 üyenin imzasının olması gerekir. (M.370/1)
Çift imza yetkisinin kullanılması aksi esas sözleşmeyle kararlaştırılabilir. Mesela imza yetkisi tek bir kişiye bırakılabilir. Ya da bütün üyelerin birlikte imzası şartı da getirilebilir.
Çift imza yetkisinin bir diğer istisnası tek kişilik yönetim kurullarıdır.
- Aksi kararlaştırılmamışsa bütün üyeler temsil yetkisine sahiptir
- Aksi kararlaştırılmamışsa temsil yetkisi çift imza ile kullanılır
372/1’de yer alan düzenlemeye göre şirket adına imza yetkisine haiz kişiler yani temsil yetkisine sahip olan kişiler temsil yetkilerini şirketin ünvanı altına imza atmak suretiyle kullanmak zorundadırlar.
Temsil Yetkisinin Kapsamı ve Sınırları
AŞ’de temsil yetkisinin kapsamı 371/1’de düzenlenmiştir. Temsile yetkili olanlar şirketin amacı ve işletme konusuna giren her tür iş ve hukuki işlemi şirket adına yapabilir ve bunun için şirket unvanını kullanabilir.
Temsil yetkisinde genel sınır şirketin amaç ve işletme konusudur. Dolayısıyla şirketin amaç ve işletme konusu dışında kalan işlemler temsil yetkisinin dışında kalır fakat şirketin hak ehliyetinin kapsamı içinde kalır.
Bu genel sınırlandırmanın aksi kanun veya esas sözleşme ile genel kurul kararıyla da kararlaştırılamayacağında ihtiyari nitelikte değildir.
Temsil yetkisine getirilen özel sınırlandırmalar iki tanedir:
- Merkez ya da belirli bir şubenin işleriyle sınırlandırılması
- Birlikte imza
Bu iki sınırlandırmadan biri istenirse ihtiyari tedbirdir.
Kanun koyucu AŞ’de temsil yetkisinin genel sınırlandırma dışında sadece bu iki şekilde sınırlandırılmasına izin vermiştir. 3. kişilere karşı hüküm doğurması için tescil ve ilanı zorunludur. Bunun dışındaki sınırlandırmalar iyiniyet sahibi 3. kişilere karşı sonuç doğurmaz. (371/3)
Temsil Yetkisinin Sınırlarının Aşılmasının Sonuçları
İşletme konusu dışında işlemin yapılması durumunda;
- Temsile yetkili olanlar işletme konusu dışında bir işlem yaparsa şirket bu işlemle bağlı olur (M.371/2) Şirketin bu tür işlemlerden doğan sorumluluğu da sınırsız değildir. Zira 3. Kişiyi işlemin işletme konusu dışında kaldığını bildiği ya da bilmesi gerektiği durumlarda şirket bu bağlılıktan kurtulacaktır. Şirket esas sözleşmesinin ilan edilmiş olması, 3. Kişinin bu hususu bildiğinin ispatı açısından, tek başına yeterli delil değildir.
- Şirket bu işlemle bağlanır ama aynı zamanda şirketin bu işlemi yapan kişilere karşı rücu etme imkanı verilmiştir. (371/1)
- Üye 364.m uyarınca genel kurul tarafından haklı sebep olduğundan dolayı görevden alınması imkanı söz konusudur.
Özel sınırlandırmaların aşılması;
Bu 2 özel sınırlandırma ancak tescil ve ilan edilirse 3. kişilere karşı ileri sürülebiliyor. Dolayısıyla tescil ve ilan edilmezse ya da ilan edilen sınır aşılırsa bu iyiniyetli 3. kişilere karşı ileri sürülemeyecek ve şirket bu işlemlerle bağlı olacaktır. Şirketin ilgili temsilciyi görevden alma hakkı ve rücu vardır.
Dolayısıyla işletme konusu dışında yapılan bir işlemi temsil yetkisi dışında kalıp şirketin hak ehliyetinin kapsamı içerisinde kalmasını sağlayan Ultra Vires’in kaldırılması olmuştur.
Temsil Yetkisinin Bölünmesi ve Devri
Yönetim kurulu, temsil yetkisini bir veya daha fazla murahhas üyeye veya müdür olarak üçüncü kişilere devredebilir. En az bir yönetim kurulu üyesinin temsil yetkisini haiz olması şarttır. (370/2) Yani temsil yetkisi müdür olarak 3. Kişilere bırakılacaksa bu kişinin yanı sıra en az bir yönetim kurulu üyesinin de temsil yetkisine haiz olarak bırakılması gerekiyor.
Yönetim devrinde esas sözleşmede böyle bir hüküm olması gerekirken temsil yetkisi bakımından böyle bir şart getirilmemiştir. Doktrinde genel olarak esas sözleşmede temsil yetkisinin varlığı aranması yönünde hakim görüş var.
Şirketin Ticari Vekil, Ticari Temsilci ve Diğer Tacir Yardımcılarının Atanması
Yönetim kurulu tarafından ticari vekil, ticari temsilci ve diğer tacir yardımcılarının atanmasına ilişkin kanunda iki ayrı yerde düzenlenmiştir.
İlki m.368’dir. Buna göre yönetim kurulunun ticari temsilci ve vekil atayabileceği belirtilmiştir. Ticari temsilci ve vekil atama yetkisi YK’nun devredilemez yetkilerinden birisidir. Bunu 375/b’den çıkarıyoruz. Bu yetki devredilemez olduğundan dolayı murahhas üyeye devredemez.
İkincisi 371/7’dir. Buna göre YK 368 uyarınca atanacak ticari temsilci ve vekiller ile 372 uyarınca temsil yetkisinin devredileceği temsilcilerin dışında temsil yetkisine sahip olmayan YK üyelerine veya şirkete hizmet sözleşmesiyle bağlı herhangi bir kişiyi sınırlı yetkili ticari vekil veya diğer tacir yardımcısı olarak atayabilir.
371/7’ye göre atamanın yapılması için bazı şartlar vardır.
- Bu atanacak kişilerin görev ve yetkileri 367’inci maddeye göre hazırlanacak iç yönerge de açıkça gösterilmelidir.
- Bu iç yönerge tescil ve ilan edilmelidir
- Bu atamanın yapılması için YK tarafından ayrıca bir kararın alınması gerekir.
- Bu sıfatla atanan kişilerde ayrıca ticaret siciline tescil ve ilan edilmelidirler.
Temsil ve Yönetime Yetkili Kişilerin Haksız Fiillerinden Şirketin Sorumluluğu
371/5’de düzenlenmiştir. Buna göre temsile ve yönetime yetkili olanların görevlerini yerine getirdikleri sırada haksız fiilden dolayı şirketin kendisi sorumludur fakat şirket onlara rücu edebilir.